Hawajska koncepcja bogów i bogiń różni się znacznie od zachodnich czy bliskowschodnich, różni się również od tradycji Afrykańskich i Australijskich, od tych z Ameryki Południowej i Północnej. Pomimo, iż wciąż różna, zdaje się być bliższa bardziej eklektycznym tradycjom Indii, Chin czy Japoni niż jakimkolwiek innym.
Słowem określającym boginie czy bogów w języku hawajskim jest akua, którego znaczenie jest bardzo szerokie. Może być stosowane do ducha czegoś– niewidzialnej siły animującej (poruszającej) lub stwórczej . Stąd Stwórca, wiatr, pełnia księżyca, wysokiej rangi szef, niewolnik, duch i to co wprawia silnik w ruch, może być nazywane akua w zależności od kontekstu. W większości przypadków słowo to jest stosowane do sił, osób i rzeczy, które mają dużo „mana” no. siły lub wpływu. Oznacza to, iż kiedy słyszymy lub czytamy historie o jestestwie takim jak Pele, bogini wulkanu, nie możemy być pewni czy chodzi o ducha naturalnego zjawiska, czy ludzkiego przodka jakiegoś szczególnego rodu. Mogą to być obydwa przypadki lub żaden.
Inną ważną cecha Hawajskich bogów i bogiń jest to, że często są ze sobą zupełnie nie związani. Ludzie pojmują Greckich bogów Olimpijskich jako rodzinę przeciwstawiającą się Tytanom lub Nordycki Aesir walczący przeciwko Vanirowi, tymczasem relacje między hawajskimi bogami i boginiami wydają się być nieporównywalne. Jaki pisze Martha Beckwith w Mitologii Hawajskiej „Wydaje mi się dlatego prawdopodobne, że różne rodziny przybywające na wyspy przynosiły ze sobą swoich bogów i rytuały z nimi związane.” W przeciwieństwie do Hinduizmu, który przynajmniej stara się wiązać w całość bogów i boginie różnych ludzi, czasów i miejsc, Hawajczycy rzadko trudzili się w tym celu, pozwalając zupełnie różnym tradycjom istnieć obok siebie w radosnym chaosie. I w kilku przypadkach kiedy wystąpiła jakaś integracja, zawsze miała ograniczony zasięg.
Jeszcze jedną cechą, o której należy powiedzieć, hawajskich bogach i boginiach, jest to że im więcej mocy im przyznawano, tym więcej form mogli oni przyjąć według swojej woli. Najpotężniejsi mogli przyjąć formę człowieka, zwierzęcia, rośliny, minerału czy inną. Bóg Kamapua’a dla przykładu mógł zmieniać się w człowieka, świnię, rybę, pewien typ trawy czy nawet deszcz. W języku hawajskim formy te nazywane są kino lau (wiele ciał).
W tym artykule skupimy uwagę na Hawajskich boginiach, ale ponieważ ich jest bardzo wiele, przyjrzymy się siedmiu najważniejszym. Nawet tak ograniczając temat, tylko niewiele informacji można przekazać o każdej. Do informacji osiągalnych w innych źródłach, takich jak Mitologia Hawajska M.Beckwith, dodam informacje przekazane mi przez członków rodziny Kahili, którzy osobiście przekazywali mi swoją tradycję.
Hina zdaje się być najstarszą boginią, znana jest na całym Pacyfiku pod imionami Hina, Sina lub ‘Ina. Reprezentuje żeńską energię i odmiana jej imienia – hine jest używana jako zaimek oznaczający kobietę lub kobiecość (np. wahine). W wielu historiach jest blisko związana z księżycem, oceanami i kobiecymi zajęciami takimi jak przygotowywanie tapy, na równi zresztą z uzdrawianiem. Posiada wiele różnych aspektów i epitetów skrywających całkiem szeroki zasięg ludzkich aktywności. W najstarszych historiach ona jest czasami żoną, siostrą matką lub babką Maui’ego, jak również została włączona do nowszych religii jako żona Kane lub Ku. Ale nie pojawia się nigdzie w panteonie Pele. Słowo hina oznacza „spadać”, „szary” i „trysnąć w jakimś kierunku”. Niektóre formy może przyjąć to postać ptaka ‘elepaio, koralowca, odmianę banana czy tykwę.
Haumea jest wielką boginą ziemi, czasami zrównywaną z Papa – Stworzycielką, a czasami z La’iLa’i, pierwszą kobietą. Mówi się, że jej dzieci zrodziły się z różnych części jej ciała, co często zdarza się w przypadku bogiń ziemi. To, że jest bardzo starą boginią udowadnia fakt, że była włączona do wielu różnych Hawajskich religii, włącznie z tą opartą o Pele, dla której odgrywa rolę matki. Jest zazwyczaj wiązana z zapasami żywności, małżeństwem, urodzinami i odrodzeniem. W pieśniach jest nazywana Haumea „o mistycznych kształtach, ośmiu formach czy czterech tysiącach form”. Jedną z jej bardziej znanych form jest drzewo chlebowe. Nie ma w hawajskim pojedyńczego słowa haumea, ale hau może znaczyć „władcę”, a mea oznaczać „czerwony (jak czerwone ziemie)”. Z powodu jej pozycji jako bogini ziemi, i ponieważ Hawajczycy uważali kamienie za kości ziemi, Kahili uważają, że reprezentuje ona żywioł kamienia.
Pele jest dzisiaj najlepiej znana. Pomimo że uczeni uznają ją jako wytwór zupełnie lokalny, historie o Pele mówią, że przybyła na te wyspy skądinąd, czasami jako człowiek z Tahiti, a czasami jako naturalna siła, która uformowała Hawajski łańcuch wysp wulkanicznych. Aczkolwiek w większości popularnych historii, kiedy przybywała zastała wyspy już uformowane. Lądując najpierw na Ni’ihau a później na Kauai i poruszając się aż do osiągnięcia obecnego domu w kraterze Kilauea na Wielkiej Wyspie. Po Hawajsku jej imię Pele oznacza płynną lawę. Więc jest nie tylko duchem żyjącym w lawie, ale również duchem samej lawy. Ale nie jest schłodzoną skalną skałą i legenda, że ona przeklnie każdego, kto zabierze skały z jej wysp są nowym mitem, a nie częścią dawnej tradycji hawajskiej. Jej wiele form, przyjmowanych przez nią oraz przez aspekty jej duchowej rodziny to stara, dojrzała lub młoda kobieta, biały pies, ogień, lawa, wiatr, chmury, pioruny i grzmoty. Jest również związana z ‘ohelo – rośliną rosnącą w szczelinach wulkanów.
Hi’iaka jest siostrą Pele, urodzoną w kształcie jaja. Jej częste imię to Hi’aka i Ka poli o Pele tłumaczone dosłownie jako „Hi’aka pod pachą Pele” znaczeniu (nadanym przez misjonarzy) „Hi’aka w sercu Pele” co się zmieniło w idę, że Hi’iaka była najmłodszą i ulubioną siostrą Pele. Aczkolwiek, najwcześniejsze wzmianki pokazują, że Hi’iaka była jedyną siostrą Pele, która przybyła z nią na Hawaje. Inne „siostry” Hi’iaka są w zasadzie tylko aspektami orginalnej Hi’aki. Ale „pacha” równie dobrze może być eufemizmem dla innej części ciała, więc Hi’aka mogła być córką Pele. Wszystkie „siostry” Hi’aka mają formy chmur, choć samo imię odnosi się bardziej do „podtrzymywania” chmur, na nie do samych chmur. Więc jest Hi’iaka-wawahi-lani (podtrzymujaca chmury- dziury w niebie) Hi’iaka-kapu-enaena (podtrzymująca czerwoną/gorącą górę chmur) Hi’iaka noho-lani (podtrzymujaca chmury wspinające się do nieba ) i td. Słowo hi’iaka nie ma odrębnego znaczenia, ale hi’i oznacza „nieść coś,” a ka’a „ruszac się jak chmura”. Innym ciałem Hiaki są pala’a krzaki paprociowe. Jest również związana z drzewem ‘ohi’a lehua. Ponieważ wiatr podtrzymuje chmury, i ponieważ odbyła wiele podróży to dla rodziny Kahili reprezentuje ona żywioł wiatru.
Laka jest najbardziej znana jako bogini hula i lasu. Nawet dzisiaj w każdym tradycyjnym hula halau, ołtarzyku czy ofiarom przygotowywanym ku czci Laki ze specyficznej grupy roslin. W niektórych hawajskich tradycjach hula zostało sprowadzone na wyspy przez brata i siostrę – oboje nazywanych Laka. Pomimo, że istnieją modlitwy adresowane do Laki w wielu występach hula, niewiele , albo żaden taniec był kiedykolwiek jej dedykowany. Ponieważ wiele historii odnośnie Laki jest powiązana z zapłodnieniem i ciążą, Beckwith nazywa ją „boginią miłości”. Nazwa laka oznacza „delikatny, łagodny, pociągający, przyciagac” i istnieją stare pieśni proszące o Lakę o przyciągniecie nie tylko miłości, ale bogactwa. Z niewielkimi wyjątkami nie była włączona w religię Pele. Z powodu jej związku z lasami reprezentuje ona żywioł roślin.
Kapo jest mocno związana z kilkoma historiami o Pele. Tymczasem historie z Molokai pokazują, że była ona częścią rodziny czarowników na Moloka’i długo przed przybyciem Pele na wyspy. Jej pełne imię to Kapo-’ula-kina’u „świętą noc ze smugami ciemności” albo „czerwona kobieta węgorz”. Kapo jest najsłynniejsza ze swej zdolności odłączenia swojej vaginy W jednej z historii użyła tej zdolności, by uchronić pele przed gwałtem, wysłała swoją waginę przez morze by Kamapua podążył za nią. Jest również związana z energią płodności, zielarstwem i tym, co dziś jest nazywane chanelingiem. Mówią, ze jest zdolna przyjmować wiele form, ale najbardziej jest związana z węgorzami ptakami i drzewem halapepe. Ponieważ ma więcej związków ze światem zwierzęcym niż inne boginie reprezentuje żywioł zwierząt.
Uli jest głownie znana jako bogini magii lub czarownictwa. Dodatkowo jest związana z wiedzą o uzdrwaianiu. Czasami jest wiązana z żoną lub siostrą boga podziemi Manua, lub bogiem wyższego świata Wakea, a czasami jest kojarzona z bardziej intelektualnym bogiem Lono. Modliła się do niej Hi’iaki o wsparcie wysiłków w przywróceniu do życia jej ukochanego, Lohiau wodza Kauai. Jej imię uli oznacza „ciemny kolor” „ukierunkowywać” i „omen”. Pomimo, że ‘uliuli czyli papuga jest jej najbardziej znanym kino lau, przybiera również formę innych ptaków tropikalnych oraz siewki.
Rodzina Kahili nie czciła, żadnej z bogiń, ale wzywała je jak przyjaciół dla przywołania określonych jakości, aspektów czy mocy uzdrawiania. Ponieważ byłem przyzwyczajony do Greckiej i Rzymskiej mitologii w której bogowie czy boninie mieli specjalne zadania czy dziedziny sprawiło mi wiele na początku wiele trudności zrozumienie podejścia kahili – bazuje ono na intuicyjnym a nie intelektualnym używaniu mocy bogiń. Stad Pele, żywioł ognia mogła być wzywana do polepszania cyrkulacji powietrza, z powodu swojego ciepła, energii i ruchów lawy, ale mogła również być wzywana by radykalnie zmienić sytuacje czy warunki, w sposób w jaki wybuchający wulkan odmienia ziemi i życie ludzi dookoła siebie. Hi’aka, jako wiatr, mogła być wzywana do „oczyszczenia powietrza”, znalezienia czegoś (wiatr ma kierunek) by sprowadzić coś do czyjegoś życia (jak wiatr sprowadza chmury i deszcz) czy do zmiany czegoś (ponieważ wiatr zmienia kierunek). Każda z bogiń ma wiele mocy i zdolności i może pomagać w czymkolwiek, co odczuwasz za właściwe w szczególnej sytuacji, wiec zawsze jest sposób do użycia dowolnej z nich w tym samym celu.
Inną dezorientującą mnie sprawą było przypisanie im koloru. Jest siedem kolorów w tęczy (wliczając biały, który zawiera wszystkie) więc bardzo kuszącym było powiązanie każdej bogini z konkretnym kolorem. Powiedziano mi oczywiście, że mogę to zrobić, jeśli uważam to za przydatne, ale poproszono mnie bym nie zapominał, że każdy z żywiołów może wyprodukować wszystkie kolory.
W podobny sposób miałem silne pragnienie,by powiązać poszczególne boginie z siedmioma zasadami Huny. I znów, powiedziano mi, bym to zrobił jeśli chce, ale nie zapominał przy tym że każda z bogiń może być interpretowana poprzez dowolną zasadę.
Kiedyś opowiadałem o boginiach w inny sposób I to zawsze peszyło część moich studentów. Więc dla celów uzdrawiania dla początkującyh w rozumieniu i używaniu koncepcji Hawajskich bogiń, przedstawiam wam Ola’Ana Papakahi Na Akua Wahine Hawai „Pierwszy Poziom Organizacji Hawajskich Bogiń” , czyli powiązania imion z zasadami, kolorami, żywiołami i głównych funkcji.
Hina: ‘Ike, Biały, Woda, Świadomość (Wiedza)
Haumea: Kala, Czerwony, Kamień, Wolność (Uwolnienie)
Pele: Makia, Pomarańczowy, Ogień, Skupienie (Energia)
Hi’iaka: Manawa, Żółty, Wiatr, Obecność (Celowość)
Laka, Aloha, Zielony, Rośliny, Miłość (Współczucie)
Kapo: Mana, niebieski, Zwierzęta (Zdolności)
Uli: Pono, Purpurowy, Ludzie, Sukces (Efektywność)
Jeśli to jest czymś innym od tego, co się już nauczyłeś – przepraszam. Jeśli Ci to pomoże to jestem szczęśliwy.
Serge „Kahili” King
artykuł pochodzi ze strony huna.org
z angielskiego przełożył Piotr Jaczewski